İnşaat sektöründe, yapı alanlarının inşaasında kullanılan birçok farklı yapı malzemesi bulunmaktadır. Bu yapı malzemelerinin her biri, kendi içinde farklı özellikler ve avantajlar taşımaktadır. Beton malzemesi ise çelik, ahşap ve diğer yapı malzemelerine oranla son dönemde çok daha popüler durumdadır. Betonu, bu kadar ön plana çıkaran ve sık tercih edilmesine sebep olan birçok faktör bulunmaktadır. Bunun en bilinen ve akla gelen ilk sebebi, betonun diğer yapı malzemelerine göre çok daha avantajlı özelliklere sahip olmasıdır.

Betonun, genel olarak yaşamın her alanına yayıldığı söylenebilmektedir. Yani beton, yalnızca bir yapı malzemesi olarak değerlendirilmenin çok daha ötesinde özelliklere sahiptir. Bu yüzden, beton ile iş yapan ve konu ile bağlantısı olan her iş sektöründeki bireyin, betona dair özellikleri iyi bilmesi gerekmektedir. Elbette, her yapı malzemesinde olduğu gibi betonun da avantaj ve dezavantajları mevcuttur. Çok eskiden beri değişmeyen ve her zaman tercih edilen yapı malzemesi olan betonun dezavantajları çoğu zaman tolere edilebilir durumdadır.

Beton Malzemesinin Avantajlı Yanları

Beton malzemesinin avantajları şu şekilde sıralanabilmektedir;

• Taze beton plastik özelliktedir. Bu sebeple istenildiği gibi şekil verilebilmekte ve istenilen boyutlarda yapı inşa edilebilmektedir.
• Taze betonun bahsi geçen bu plastik özelliği sayesinde farklı estetik yapıların yapılabilmesi mümkündür. Yani estetik amaçlar ile kullanıma son derece uygundur. Bunun yanı sıra, istenilen şeklin verilmesi ile farklı renk vericiler kullanılarak istenilen renk beton da imal edilebilmektedir.
• Beton yapıların inşası gerçekleştirilirken, yerinde döküm yapılabilmektedir. Bunun yanı sıra, fabrikada döküm yapılması ve inşaat alanına taşınması gibi seçenek de mevcuttur.
• Özellikle priz almış betonun oldukça yüksek bir basınç dayanımına sahip olduğu bilinmektedir. Bu da betonun dayanıklı bir malzeme olduğunu göstermektedir.
• Beton malzemesinin yerleştirilmesi işlemi oldukça kolaydır ve bu işlem için birçok farklı seçenek mevcuttur. Taze betonun plastik ve esnek özellik göstermesinin avantajı da tam bu aşamada devreye girmektedir. Bu sayede, erişilmesi zor olan yerlere pompalanarak taşınma imkânı bulunmaktadır. Ayrıca eğimli alanlar için püskürtülerek de yerleştirilmesi mümkündür.
• Çelik donatılara çok iyi bir kenetlenme özelliğine sahip olan beton, dayanıklılığı arttırmaktadır. Bu kenetlenme özelliği aderans olarak isimlendirilmektedir. Betonun çekme ve eğilme özellikleri bu kenetlenme özelliğine nazaran düşüktür. Çekme ve eğilme noktalarına yerleştirilen bu kuvveti karşılamaktadır. Aderansın iyi bir şekilde sağlanması, beton malzemesinin ve çelik donatıların sanki tek bir malzemeymiş gibi davranmasını sağlamaktadır. Beton ve çelik malzemenin ısısal genleşme katsayı değerleri birbirlerine yakındır. Bu sebeple, bu iki malzeme, herhangi bir sıcaklık değişimi söz konusu olduğunda çok farklı davranış özellikleri göstermemektedir.
• Elbette ki yapı malzemelerinin seçiminde maliyet de oldukça önemli bir faktör olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu açıdan, beton malzemesi, diğer yapı malzemelerine göre çok daha avantajlıdır. Betonun hacimce dörtte üçü agregadan oluşmaktadır. Bunun yanında betonun bileşeni olarak çimento da kullanılabilmektedir. Agreganın çimentoya kıyasla çok daha ucuz olduğu bilinmektedir. Ayrıca, çimentonun üretilmesi için bir enerjiye ihtiyaç duyulmaktadır. Su ve agreganın temin edilmesi durumu, inşaat yapısının bulunduğu yakın bölgelerden seçilmektedir. Bu sayede, çok daha ucuz bir işlem süreci gerçekleşmiş olmaktadır.

Beton Malzemesinin Dezavantajlı Yanları

Genel olarak değerlendirildiğinde, birçok yönden, yapılar için en uygun ve avantajlı yapı malzemesi betondur. Ancak, her yapı malzemesinde olduğu gibi, betonun da dezavantaja sebep olduğu birtakım durumlar mevcuttur. Bu dezavantajlı yanların bilinerek ve farkında olarak, duruma uygun olarak önlem alınması çok önemlidir. Bu sayede, oluşabilecek riskli durumların engellenmesi sağlanmaktadır. Betonun dezavantajları şu şekilde sıralanabilir;

• Priz almış betonun avantajlı yanı olduğu gibi, gevşek bir yapısı olması sebebi ile bu durum dezavantaja da dönüşebilmektedir. Bu gevşek özellik neticesinde, darbe alması sonucu dayanıklılık azalabilmektedir. Metal malzemeler ile kıyaslama yapıldığında, betonun darbelere karşı dayanımı ve tokluk kapasitesi daha düşüktür.
• Taze betonun çeşitli avantajlı yanlarının olmasının yanı sıra sertleşmiş beton bazı dezavantajlara sahiptir. Bunlardan en bilineni, sertleşmiş betonun çekme ve eğilme dayanımının düşük olmasıdır. Dolayısı ile çeşitli kuvvetler altında çatlamalar gözlemlenebilmektedir. Bu durumda, çelik donatılar yapıyı desteklemek için kullanılmaktadır.
• Betonun kusursuz bir geçirimsizliği yoktur. Betonun içine su ve yabancı diğer maddelerin sızması gözlemlenebilmektedir. Bu durum da dayanıklılığı düşüren bir etkendir.
• Beton malzemesi, ıslanma, kuruma, sıcaklık ve diğer çevre şartlarından kısmen de olsa etkilenmektedir. Bunun sonucunda da bir hacim değişimi gözlemlenmektedir. Bu sebeple, inşa esnasında beton bloklar arasında derz olarak isimlendirilen boşluklar bırakılmaktadır. Bu sayede çatlamalar kontrol altına alınmış olmaktadır.
• Genel olarak her yapı malzemesinde sabit yükler altında kalındığında deformasyon gözlemlenebilmektedir. Beton malzemesi için de aynı durum geçerlidir. Bu durumun önlenebilmesi için, yapının proje aşamasındayken doğru bir şekilde ele alınması gerekmektedir. Bu aşamada, proje hesaplamaları betonun deformasyon ve büzülme özellikleri ön planda tutulmalıdır.
• Metaller ile kıyaslama yapıldığında, beton malzemesindeki dayanma ve ağırlık oranı daha düşük bir orandır. Bu da metal malzeme ile aynı dayanıma sahip bir betonarme yapının sağlanması için, betonarme elemanının hacminin çok daha yüksek olması gerekmektedir. Bu oranın arttırılması durumu da özel betonlar kullanılarak sağlanabilmektedir.

Avantaj ve dezavantajlar birlikte değerlendirildiğinde, beton malzemesinin dezavantajları için gereken önlemler alındığında, avantajlarının çok daha ön planda olduğu söylenebilmektedir. Bu da betonu cazip hale getiren bir durumdur. Ayrıca, her yapı malzemesinin oluşturduğu riskler mevcuttur. Yani, yapılması gereken oluşabilecek riskli durumlara karşı doğru adımlar atmaktır. Bunun sonucu olarak da beton neredeyse kusursuz bir yapı malzemesine dönüşebilmektedir.